TELEMEDYCYNA czyli medycyna na odległość, według definicji, to rodzaj świadczenia medycznego, w którym wykorzystuje się system telekomunikacji i informatyki.
Najprostszą formą telemedycyny są konsultacje telefoniczne. Taka telekonsultacja jest cenną usługą w prostych jednoznacznych przypadkach, Jest to szczególnie pomocna forma uzyskania porady dla osób samotnych, którzy mają problem z transportem do specjalisty. Oczywiście należy wiedzieć, że nie zawsze telekonsultacja zastąpi wizytę u lekarza. To raczej koło ratunkowe, takie pytanie do przyjaciela.
Bardziej zaawansowane rozwiązania wykorzystują dodatkowe urządzenia diagnostyczne, przykładem może być zapis EKG. Dzięki systemom telemedycznym możliwe jest przesyłanie zdjęć RTG, echogramów, EKG, MRI (rezonansu magnetycznego), CT (tomografii komputerowej) czy USG, obsługa implantów wszczepialnych w otolaryngologii czy stymulatorów serca w kardiologii. Weźmy przykład EKG w karetce pogotowia, dzięki telemedycynie w zespole karetki może być ratownik medyczny, ponieważ zapis badania przesyłany jest do specjalisty, który ocenia zapis, podaje wstępne rozpoznanie i zalecenia odnośnie dalszego postępowania.
Telemedycyna to również organizowanie wideokonferencji między specjalistami z różnych dziedzin, a także między lekarzami i pacjentami, podobnie jak przeprowadzanie operacji na odległość. Innym przykładem zastosowania może być telerehabilitacja za pośrednictwem internetu.
Telemedycyna wykorzystywana jest zasadniczo w kilku celach:
- informacyjnym,
- diagnostycznym,
- naukowym,
- konsultacyjnym,
- terapeutycznym.
Zastosowanie telemedycyny jest usankcjonowane w polskim porządku prawnym.
Ustawa o działalności leczniczej uwzględnia pośrednictwo systemów teleinformatycznych.
W ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (kwiecień 2016r.) jest zapis, że
lekarz orzeka o stanie zdrowia danej osoby po uprzednim osobistym jej zbadaniu lub z zastosowaniem systemów teleinformatycznych bądź systemów łączności.
TELEMEDYCYNA W OKULISTYCE
Telemedycyna ma swoje zastosowanie również w okulistyce do obrazowania dna oka i badań przesiewowych np. w retinopatii cukrzycowej (DR, diabetic retinopathy). W tym celu wykorzystuje się fundus kamery, czyli urządzenia, dzięki którym wykonywane są zdjęcia dna oka bez konieczności rozszerzania źrenic. Takie zdjęcia wysyłane są do okulisty. Specjalista następnie interpretuje fotografie dna okai zwrotnie udziela odpowiedzi czy występują zmiany na dnie oka wymagające leczenia czy też nie ma objawów retinopatii cukrzycowej.
Innym rozwiązaniem jest ocena zdjęć dna oka przez sztuczną inteligencję czyli specjalny programy, wykazujący wysoką czułość i swoistość w rozpoznawaniu zmian cukrzycowych w obszarze siatkówki. Dzięki temu pacjent od razu uzyskuje wynik z interpretacji zdjęć.
Założeniem badań przesiewowych jest przebadanie jak największej ilości pacjentów chorujących na cukrzycę, w prosty i tani sposób. Każda osoba ze świeżo rozpoznaną cukrzycą t.2 powinna być skonsultowana przez okulistę, z najważniejszym badaniem okulistycznym jest badanie dna oka. W tym celu należy zapisać się do specjalisty, przyjść na wizytę, mieć wpuszczone krople rozszerzające źrenicę, po których przez 3-4 godziny widzenie jest gorsze co uniemożliwia chociażby prowadzenie samochodu.
A wyobraźmy sobie sytuację, że pacjent idzie na wizytę do diabetologa, poza badaniem internistycznym ma wykonane zdjęcie dna oka, a po kilku minutach uzyskuje wynik, w którym w prosty sposób jest podana informacja: A. brak zmian na dnie oka B. nieprawidłowości na dnie oka C. wynik niejednoznaczny. Co to w rzeczywistości oznacza dla pacjenta? A. kontrolne badanie za 6-12mcy. B. konieczna wizyta okulistyczna C. wskazana wizyta okulistyczna.
Fundus kamera działa jak aparat fotograficzny. Istnieje wiele rodzajów fundus kamer w formie nakładek na smartfony, mobilne albo stacjonarne urządzenia. Zasada działania we wszystkich typach jest taka sama.
Mobilna funduskamera pozwala na badanie chorych z ograniczoną mobilnością, chorych pozostających poza zasięgiem tradycyjnej opieki medycznej oraz dzieci.
Automateczna funduskamera jest w pełni zautomatyzowana, łatwa w obsłudze, nie wymaga specjalnego szkolenia, wykonuje siedem pól widzenia, możliwość obrazowania przedniego odcinka oka.
Pionierem we wprowadzeniu badań przesiewowych retinopatii cukrzycowej jest Wielka Brytania, w której od wielu lat funkcjonuje narodowy programu badań przesiewowych dla służby zdrowia (National Health Service – NHS). Przy użyciu aparatów przenośnych możliwy jest łatwy proces oceny retinoparii cukrzycowej u pacjentów bez konieczności rozszerzania źrenic. W Wielkiej Brytanii odsetek pacjentów zgłaszających się na tradycyjne badania przesiewowe dna oka w pierwszym roku wynosiła 45% i 50%. Po zastosowaniu mobilnego aparatu do badania dna oka w celu dotarcia do większej liczby pacjentów, odsetek zwiększył się do 80% w piątym roku. Regularnie wykonywany na Islandii od lat 80-tych screening w kierunku DR u osób z cukrzycą t.I doprowadził do zmniejszenia ślepoty związanej z chorobą z 2.4% do 0.5%. W Wielkiej Brytanii dzięki systematycznym badaniom przesiewowym, DR nie jest już wiodącą przyczyną ślepoty w populacji w wieku produkcyjnym. W programie skriningowym opartym na telemedycynie od 2002 r w Paryżu, przeprowadzono 15307 badań w ciągu 28 m-cy. U 25% wykryto retinopatię cukrzycową i skierowano do okulistów. System opierał się na 16 kamerach do wykonywania zdjęć dna oka. Badania przeprowadzali technicy. Następnie badania były przesyłane przez specjalną sieć, do centrum, gdzie oceniane były przez okulistów. W Finlandii zdjęcia fundus są robione przez pielęgniarki, które chodzą do pacjentów, przez co większy obszar zostaje przebadany. Następnie okulista ocenia zdjęcia (w szpitalu centralnym) i przedstawia swój raport. Możliwa jest również ocena zdjęć dna oka za pomocą odpowiedniego programu.
Fundus kamera wraz z automatyczną oceną zdjęć może przynieść oszczędności w systemie i polepszyć jego wydolność w sytuacji rosnącej populacji cukrzyków. Screening przy użyciu telemedycyny funkcjonuje w Finlandii, Francji, Portugalii, Hiszpanii, Szwecji, Irlandii, UK. W Polsce nie ma opracowanego systemu badań przesiewowych DR. Przykłady wykorzystania narzędzi telemedycyny w innych krajach dobrze odzwierciedlają pozytywny efekt wprowadzenia screeningu DR w praktyce klincznej.
Co można uzyskać poprzez wprowadzenie telemedycyny do okulistyki?
- Łatwiejszy dostęp do specjalisty
- Mniejsze kolejki
- Większa ilość przebadanych pacjentów
- Rzadsze kontrole w Poradni przy zachowanej ciągłości opieki medycznej
- Bezpieczeństwo pacjenta- możliwość uzyskania dodatkowej konsultacji w Poradni w nagłych przypadkach
- Zadowolony pacjent
